از اولین‌ها تا آخرین‌ها؛ تبریز در گره کور ترافیک | تبریز پیشرو، در تنگنای ترافیک

بازار تبریز آنلاین - موسی‌ کاظم‌زاده : تبریز، شهری با لقب «شهر اولین‌ها»، روزگاری نماد نوآوری در ایران بود. از تأسیس اولین چاپخانه، شهرداری و مدرسه نوین تا راه‌اندازی خط تلفن، این شهر پیشگام پیشرفت بوده است. اما امروز، خیابان‌های تبریز زیر فشار ترافیک سنگین قرار دارند و زندگی روزمره شهروندان را مختل کرده‌اند. ساعت 7 و ۸ شب در خیابان‌های آزادی، آبرسان،17 شهریور، ولیعصر و میدان فهمیده، صدای بوق خودروها، ازدحام پیاده‌روها و حرکت موتورسواران میان ماشین‌ها به صحنه‌ای آشنا تبدیل شده است. یکی از رانندگان می‌گوید: «مسیر ۱۵ دقیقه‌ای خانه تا محل کارم حالا یک ساعت طول می‌کشد.»

شهر اولین‌ها؛ زیر سایه ترافیک امروز

بر اساس گزارش سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تبریز در سال ۱۴۰۳، بیش از ۸۵۰ هزار خودرو در این شهر ثبت شده‌اند، اما خیابان‌های اصلی برای این حجم تردد طراحی نشده‌اند. در دهه گذشته، تعداد خودروهای شخصی ۴۵ درصد افزایش یافته، در حالی که تنها ۲۰ درصد از سفرهای شهری با حمل‌ونقل عمومی انجام می‌شود. متروی تبریز با ۱۲ کیلومتر خط فعال، پاسخگوی نیازهای کلان‌شهر نیست و ناوگان اتوبوس‌رانی نیز با کمبود ۳۰۰ دستگاه اتوبوس مواجه است. مدیرعامل وقت سازمان حمل‌ونقل و ترافیک، در گفت‌وگو با ایرنا تأکید کرده است: «ترافیک نتیجه تعامل شهروندان و دستگاه‌هاست و حل آن نیازمند همکاری همه‌جانبه و برنامه‌ریزی دقیق است.»

ترافیک تبریز؛ وقتی قلب اولین‌ها تندتر می‌زند

مشکلات ترافیکی تبریز چندوجهی است. نبود سیستم‌های هوشمند ترافیک در ۶۰ درصد تقاطع‌های کلیدی، مانند تقاطع آبرسان با تردد روزانه ۱۰۰ هزار خودرو، زمان انتظار در چراغ‌های راهنمایی را افزایش داده است. کمبود پارکینگ در مناطق پرتردد مانند بازار و خیابان امام نیز باعث پارک دوبله و کاهش ظرفیت خیابان‌ها شده است. دکتر محمدرضا روشنی، پژوهشگر شهرسازی، در کتاب «مدیریت شهری در ایران» می‌نویسد: «مدیریت یکپارچه شهری نیازمند تقویت حمل‌ونقل عمومی و کاهش وابستگی به خودروهای شخصی است.» تجربه شهرهای دیگر این موضوع را تأیید می‌کند. در مشهد، سامانه اتوبوس‌های تندرو BRT) ) 30 درصد از بار ترافیکی را کاهش داده است. در اصفهان، طرح زوج‌وفرد هوشمند و ۱۵۰ کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری، استفاده از خودروهای شخصی را ۲۵ درصد کم کرده است. تهران نیز با نصب سیستم‌های هوشمند در ۲۰۰ تقاطع، زمان انتظار در چراغ‌های راهنمایی را ۱۵ درصد کاهش داده است.

نفس تبریز در ترافیک بند آمده: راهکارهایی برای رهایی

برای حل معضل ترافیک تبریز، راهکارهای زیر با تمرکز بر زیرساخت، فناوری و مشارکت مردمی پیشنهاد می‌شود:

توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی: تسریع در اجرای فازهای دوم و سوم متروی تبریز تا سال ۱۴۰۸، با هدف افزایش طول خطوط به ۵۰ کیلومتر، می‌تواند ظرفیت حمل‌ونقل عمومی را تا ۴۰ درصد افزایش دهد. این اقدام، با کاهش وابستگی به خودروهای شخصی، فشار بر خیابان‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کم می‌کند. همچنین، افزودن ۵۰۰ دستگاه اتوبوس جدید به ناوگان شهری، کمبود کنونی را جبران کرده و دسترسی شهروندان به گزینه‌های حمل‌ونقل عمومی را بهبود می‌بخشد.

هوشمندسازی مدیریت ترافیک: راه‌اندازی سیستم‌های کنترل هوشمند در ۱۰۰ تقاطع اصلی، مشابه تجربه موفق تهران، می‌تواند تا ۲۰ درصد از حجم ترافیک بکاهد. این سیستم‌ها با تنظیم زمان‌بندی چراغ‌های راهنمایی و تحلیل جریان تردد، حرکت خودروها را روان‌تر می‌کنند. اجرای آزمایشی طرح زوج‌وفرد با استفاده از دوربین‌های هوشمند در مناطق مرکزی مانند خیابان امام و آبرسان نیز می‌تواند تردد خودروها را به‌طور مؤثری کنترل کند.

حل معضل پارکینگ: ساخت پارکینگ‌های طبقاتی با ظرفیت حداقل ۵۰۰ خودرو در مناطق پرتردد مانند بازار، 17 شهریور، و خیابان شریعتی، مشکل پارک دوبله را برطرف کرده و ظرفیت خیابان‌ها را افزایش می‌دهد. این اقدام، همراه با مدیریت بهتر پارکینگ‌های موجود، از ازدحام در هسته مرکزی شهر جلوگیری می‌کند.

ترویج فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل پایدار: کمپین‌های فرهنگ‌سازی مانند «سه‌شنبه‌های بدون خودرو»، که در اصفهان موفق بوده، می‌تواند استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی را در تبریز ترویج کند. ارائه تخفیف ۵۰ درصدی بلیط مترو و اتوبوس برای دانش‌آموزان و دانشجویان نیز انگیزه استفاده از حمل‌ونقل عمومی را افزایش می‌دهد. ایجاد مسیرهای اختصاصی دوچرخه‌سواری، با توجه به آب‌وهوای مناسب تبریز، می‌تواند به کاهش استفاده از خودروهای شخصی کمک کند.

در ترافیک تبریز، نه راه پیش هست، نه راه پس!

پروفسور احمد پوراحمد، استاد شهرسازی دانشگاه تهران، در مقاله‌ای (پرتال جامع علوم انسانی) تأکید می‌کند: «توسعه شهری نیازمند برنامه‌ای مشارکتی برای بهبود کیفیت زندگی و کنترل رشد بی‌رویه خودروهای شخصی است.» گزارش شورای شهر تبریز نیز نشان می‌دهد که بودجه کنونی حمل‌ونقل عمومی (۱۵ درصد) ناکافی است و باید به ۳۰ درصد افزایش یابد تا پروژه‌های زیرساختی مانند مترو و پارکینگ‌های طبقاتی اجرایی شوند.

شهروندان نیز با مطالبه‌گری برای بهبود زیرساخت‌ها و استفاده بیشتر از مترو و اتوبوس می‌توانند در این تحول سهیم باشند. تبریز با پشتوانه تاریخی خود در نوآوری، ظرفیت تبدیل شدن به اولین کلان‌شهر ایران با ترافیک مدیریت‌شده را دارد. بازطراحی ترافیک به نفع مردم، نه خودروها، نیازمند همکاری مدیریت شهری و شهروندان است. با اجرای این راهکارها، تبریز می‌تواند بار دیگر پیشگام باشد و الگویی برای شهرهای ایران شود.